1 de desembre del 2008

dvd



Presentacion DVD “Ariuan” espectacle de cançons e dances dera Val d’Aran

Dissabte 6 de Deseme tas 19:00 Ores en Cine de Vielha


Eth dissabte 6 de Deseme presentaram eth DVD enregistrat der espectacle deth passat 5 de Seteme. Mos trobaram en Cine de Vielha a compdar des 18:30 ores e ara seguida visionaram eth DVD.

"ARIUAN" (espectacle de cançons e dances dera Val d’Aran) Diuendres, 5 de seteme de 2008 Sala Polivalenta de Vielha

“Ariuan” ei ua antiga paraula aranesa, qu’encara s’utilize enes pòbles de Canejan e Bausen, damb eth significat de “er an passat” e tanben de “beth temps a” o “antigament”. Ei damb aquest dusau significat que nosati l’auem trigada entà nomentar eth nòste nauèr espectable de dances tradicionaus araneses.

Damb eth, volem celebrar es nòsti 20 ans d’existéncia coma grop dedicat ara recèrca, conservacion e difusion deth patrimoni musicau e coreografic dera Val d’Aran.Er espectable vos prepause un viatge ara Val d’Aran deth sègle XIX, entà descorbir non sonque es dances qu’ alavetz s’i barauen, senon tanben es principaus hèstes qu’en fornien era ocasion.

Atau, seguint eth curs dera annada, auem trigat quate moments entà apropar-vos ara vida-vidanta des aranesi d’aqueth temps: Magràs o Carnaval, ara fin der iuèrn; er amontanhatge deth bestiar, entah mes de junh; eth temps dera sèga, pendent eth mes de juriòl; e, finaument, era hèsta major, que, ena major part des pòbles aranesi, se celebrauen pendent es mesi der ostiu.Es dances son interpretades ath son des esturments tradicionaus deth país, e, tanben, a “son de votz”.

Ath long des diuèrsi quadres que composen er espectable, es vestits des dansaires vos mòstren era diuersitat dera indumentària tradicionau en parçan, condicionada autant pera edat coma pera posicion sociau, eth gust personau, er ofici o eth moment dera annada.“Ariuan” ei frut des 20 ans de trebalh de recerca deth nòste grop suber es dances e tradicions araneses.

Er espectacle traduís er esperit e era manèra particulara de trabalhar deth nòste grop, que, ena mesura deth possible, saje tostemp de conjugar eth mès gran respecte pera tradicion damb eth desir de trapar nauèri camins d’expression e de creacion artistica, e açò damb er objectiu d’apropar milhor tot aqueth patrimoni as nauères generacions.


Prumèra Part: CARNAVAL QU’EI ARRIBAT!
Era matança deth pòrc

Abantes o dempús de Nadau, segons es cases, s’acostumaue a hèr era matança deth pòrc, çò que constituie ua ocasion de trobada de parents, amics e vesins, que, soent, acabauen minjant, beuent, cantant e dançant amassa.

Candelèra, titasèra
Coma assenhale er arreperbèri “Candelèra, titasèra”, eth dia dera Candelèra (2 de hereuèr) acostumauen a començar es tabòles pròpries deth temps de Magràs (Carnaval). Alavetz gessien es prumèri corròps de “titasi” (joeni disfrassadi de hantaumes) qu’anauen casa per casa hènt era quèta, espantant as gojates, e, se non les dauen arren, panant tot çò que podien.

Eth barbacàns
En Canejan, eth passavila dera hèsta de Magràs recebie eth nòm de “barbacàns”. Es joeni que i participauen se disfraçauen damb còrnes e pèts d’animaus e se penjauen grani trucs e esqueres ena centura. D’aquera faiçon, corrien e sautauen pes carrèrs deth pòble.

Pipòt o Carnaval pastèra
Eth simbèu dera hèsta ère un pipòt, hèt damb ròba vielha farcida de palha, que, segontes es pòbles se nomentauen “Pipòt” o “carnaval pastèra”. Fabricat pes fradins qu’organizauen era hèsta, ère passejat pes carrèrs deth pòble e presidie er endret a on s’hège eth balh.

Eth balh de garròts
Ara ocasion de Magràs ère costum dançar eth “balh de garròts”. Entad aquerò metien ua creu hèta damb dus bastons dessús d’un veire de vin, ath torn dera quau hègen era dança. Aqueth qu’artenhie non tirar era creu en tot dançar esdevenguie eth rei o capitan dera hèsta, e dirigie toti es balhs e es tabòles que s’i hègen.

Es Titasi
Era gent se disfraçaue damb çò que trobaue, com ara pèts d’animau, ròba vielha, o perruques de canam, e, soent, se tintauen era cara damb sutja. I auie tanben qui se disfraçaue en corròp, representant vielhs maumaridats o bossuts, mossurs e madames o gitanos.

Eth Balh der Ós
Eth nomentat “balh der ós” ère ua des comparses mès populaers e demorades dera hèsta de Magràs. Un joen se disfraçaue d’os damb pèts e corrie pes carrèrs deth pòble acassat per d’auti joeni que representauen as caçaires. Un còp capturat, lo pasejauen peth balh estacat damb ua còrda, obligant-lo a dançar.

Era Mòrt e er Enterrament de Carnaval
Eth dimèrcles de cendres auie lòc eth judici e era mòrt de Carnaval. Segontes es pòbles, eth pipòt ère afuselhat o penjat, e dempus lo cremauen, acompanhat des crits e plors fingits des assistent que li cantauen “adiu praube carnaval”.
Quarèsma
Damb era arribada dera Quarèsma s’acabauen es hèstes e tabòles, e pendent sèt setmanes calie hèr dejunis e non se podie minjar gras. Arribada era Setmana Santa es campanes enmudien: alavetz es escolans cridauen a Missa damb uns petiti esturments de husta nomentadi “ragues”. En Bossòst e Vielha se hègen professons a on figurauen comparses de joeni vestidi de soldats romans, nomentadi respectiuament “armats” e “labardès”.

Segona Part: ER AMONTANHATGE E ERA SÈGA
Er amontanhatge deth bestiar
Damb era arribada dera primauèra se reprenien es trabalhs deth camp e deth bestiar. Entà Sant Antòni de junh, ère costum tóner es oelhes. Us dies mès tard, entara vesilha de Sant Joan, començaue era pujada des ramats e vegades de vaques e oelhes enquiàs nauti peshius dera montanha, a on demorauen enquiara hèsta de Sant Miquèu de Seteme, tot jus començada era tardor.

Eth balh dera “borrèga”
Eth dus de junhsèga se hège ua des pregaries mès importantes dera annada tath Santuari dera Mare de Die de Montgarri. Ath delà des aranesi, i acostumauen a anar gent des parçans vesins deth Palhars e deth Cosserans. Dempús dera Missa e dera professon, s’i hège balh, e es pastors aranesi e coseranesi acostumauen a dançar amassa “borrègues” e “trauessades”, soent a son de votz.

Era hèsta dera sèga
Damb er estiu arribaue eth temps dera sèga de prats e camps. S’es sues possibilitats ac permetien, es cases logauen còlhes de dalhaires e segaires, que, soent, trabalhauen en tot cantar. Coma en tota era montanha gascona, er acabament dera coelheta ena Val d’Aran constituie tanben ua ocasion de hèsta, tabòla e balh. A mejans det sègle XIX, gigues, pòlques e rondèus, cantades o tocades damb er acordion e et vriolin, constituien eth principau repertòri des dançaires.

Tresaua part: ERA HÈSTA MAJOR

Era net de Sant Joan
Coma rebrembre eth poeta aranés Jusèp Condò e Sambeat en sòn poèma “Era net de Sant Joan”, era vesilha d’aquera hèsta ( eth 23 de junh) ère costum benadir e cremar eth nomentat “haro” o “taro”. Aguest consistie en un tronc d’auet, esberlat per un costat damb cunhes de husta e plantat ath miei dera plaça o ara gessuda deth pòble. Un còp alugat, era gent corrie e dançaue ath sòn torn.

Es passaviles
Ara ocasion dera diada deth sòn sant patron, toti es pòbles celebrauen era hèsta major. Ère costum convidar a parents e amics de d’auti pòbles. En totes es cases se pastauen còques qu’es fradins o coplants remassauen acompanhadi pes musics en un alegre passavila.

Era professon
Era Missa solemmna, presidida pes autoritats, ère seguida pera professon que, portant era imatge deth sant, recorrie es principaus carrèrs deth pòble, mentre es assistents cantauen es sòns “gois”.

Es Aubades
Ara ocasion dera hèsta major, es fradins que l’organizauen (soent es quintos o joeni qu’ aqueth an auien de hèr eth servici militar) logauen un o mès musics. Pr’amor de pagar-les, ère costum dedicar era tarde deth segon dia dera hèsta a dançar “Es Aubades”. Ath son dera musica, es fradins dançaires, capitanejadi per un “capitan” o “fradin major”, virauen ath torn des autoritats, gojates o persones convidades ara dança, setiades en bancs o cagires ath miei dera plaça. En acabar, e a cambi d’aqueth aunor, aguesti acostumauen a pagar quauque sò.

Es balhs
Es balhs se celebrauen en plaça major o ena crasta o casa dera vila, abantes e dempús de dinar e tanben pet ser, ara lum des tedes, e enquià ben entrada era net. En quaqui pòbles, eth balh lo daurie eth fradin major damb era hilha dera casa que mès diners auie pagat entara hèsta. Soent, acostumauen a dançar un “Balhano” o “Balh pla”, ath que, un còp començat, s’i podien híger toti es que volien.

ARIUAN
XXau ANNIVERSARI

Direccion artística

Quique Boya

Documentacion e scenografia
José María Boya

Mèstra de Dança
Cristina Riu

Gestion
Pepita Aunòs, Dolores Rosado

Vestiari
Encarna Faure, Cristina Vivar, Mª José Castet, Marta Castet, Mónica Martinpé
Juan Ramos, Nuria Perramon,
Noelle San Leandro, Claudia Fernández,
Pili Luque, Gloria Martínez

Atrezzo
Joan Anton Moreno e Sisco Maranges

Maquilhatge e Perruqueria
Mª José Nart e Marga Palacin

Lum e Son
Jòse Badia e Jordi Campás

Decorats e Ambientacion
Mª Elvira Riu, Victoria Saurina¸ Aurelia Saurina

Col·laboradors
Fermando Riu, Agustin Calbetó, Estefania Calbetó,
Eduardo López,Manolo Quintero, Mª Cinta Castillo,
Aran Arte, CopiNart, Cavas Beso

Còs de Dança
Fradinets

Alex Bermudo
Jana Fernández
Ana Fernández
Eric Fitz
Manel Jaumot
Lucia Manero
Clara Paba
Oriol Pomé
Elena Rebelles
Eduardo Varela

Fradinalha
Pablo Arjó
Carla Badia
Mariona Brito
Anna Campás
Judith Campás
Andrea Castet
Pèir Cónsul
Ton Cónsul
Tania Cozar
Luis Domingo
Carla Fernández
Ares Guirado
Lidia Iglesias
María Iglesias
Andrea López
Juan López
Paola Manonelles
Aina Massip
Ona Massip
María Montes
Irene Moreno
David Moreno
Franc Nart
Onditz Pereira
Adrian Pérez
Verónica Pinto
Mª Aran Ros
Jordi Ros
Loreto Sáez
Bárbara Serrano
Pol Tellosa
Jaime Varela
Elia Villacampa
Noa Villacampa

Fradins
Mª Aran Arjó
Mónica Asensio
Judith Barrera
Ruth Barrera
Ana Berart
Samuel Bermudo
Ana Cardona
Juanan Caubet
Dani Delaurens
Marta delgado
Alba Díaz
Alberto Escudero
Laura Lobón
Igor Losada
Andrea Maurelos
María Mora
Elena Pena
Quique quintero
Juan Carlos Ramos
Cristina Riu
Jordi Riu
Aran Sanabria
Javi Vidal
Miquel Vidal

Fradins de Tostemp
Toño Barés
Natalia Batmala
Miriam Casasayas
Laura Gallart
María Quintero
Jorge Rodríguez
Saray Sala
Eva Sanjuán
Iván Tenllado
David Torres

Col·laboracion Especiau coma Fradin Convidat

Maria Masfret

Damb era Col·laboracion de

Ajuntament de Vielha – Mijaran
Conselh Generau d’Aran
Idees i Projectes
Espaci Joen
Fotografies Val Color
Es Armats de Bossòst

Arregraiment Especiau a
El Pont d’Arcalís

E a totes aqueres persones qu’an ajudat e col·laborat entà qu’aguest espectacle sigue posible

A Toti
GRÀCIES de TOT CÒR

20 ANIVERSARI

Eth grop de dances “Es Fradins de Vielha “, volem arregraïr a toti era acuelhuda qu’auec eth nòste espectacle deth passat diuendres dia 5 de seteme entre eth public que i assistic.

Quique Boya Busquets
President